در تاریخ هنر، میان هنرهای «میرا» و «نامیرا» همواره تمایزی اساسی وجود داشته است. هنرهایی مانند آشپزی یا آیینهای وابسته به فصلها و طبیعت، ذاتاً گذرا و موقتیاند و در دستهی هنرهای میرا جای میگیرند. در مقابل، آثاری که ماندگاری طولانی دارند و در گذر زمان زنده میمانند، هنرهای نامیرا محسوب میشوند. لندآرت در نقطهای میان این دو قرار میگیرد؛ چرا که اگرچه اثر هنری خلق میشود، اما همواره با تغییرات طبیعت در معرض دگرگونی و نابودی است.
ویژگیهای لندآرت
لندآرت یا «هنر زمینی» جنبشی هنری است که از دههی ۱۹۶۰ میلادی شکل گرفت. هنرمندان این حوزه، هنر را از موزهها و گالریها به طبیعت آوردند تا آن را از مصرفگرایی و تجاریسازی دور کنند. ویژگیهای اصلی لندآرت عبارتند از:
خلق اثر در محیط طبیعی و دوردست: تنها کسانی میتوانند اثر را ببینند که برای درک آن تلاش کردهاند.
استفاده از مواد طبیعی: خاک، شن، سنگ، چوب و دیگر عناصر محیط.
تأثیرپذیری از تغییرات محیطی: آثار موقتیاند، تغییر میکنند یا از بین میروند.
تعامل با محیط زیست: لندآرت بخشی از بستر طبیعی است، نه جدا از آن.
ابعاد بزرگ: آثاری که در مقیاس عظیم با چشمانداز طبیعی ادغام میشوند.
مستندسازی: عکاسی و فیلمبرداری اهمیت بالایی دارد، چراکه آثار ماندگار نیستند.
نقد تجاریسازی هنر: لندآرت در برابر تبدیل هنر به کالای تجاری و موزهها به «قبرستان هنر» ایستادگی میکند.
پیوند با مکان خاص: هر اثر بر اساس اقلیم و جغرافیای محیط شکل میگیرد.
هنرمندان برجسته لندآرت
رابرت اسمیتسون (Robert Smithson)
یکی از پیشگامان اصلی لندآرت است. اثر مشهور او اسپیرال جتی (Spiral Jetty) در سال ۱۹۷۰ در دریاچه نمک یوتا ساخته شد. این اسکلهی مارپیچی عظیم از سنگ و خاک ساخته شده و نمادی از پیوند میان انسان و طبیعت گذراست.
نانسی هولت (Nancy Holt)
از هنرمندان مهم لندآرت و همسر رابرت اسمیتسون بود. اثر شاخص او تونلهای خورشید (Sun Tunnels) است که با چهار استوانهی بتنی در بیابان یوتا ساخته شد. این اثر رابطهای میان حرکت خورشید، چرخهی زمان و تجربهی انسانی از طبیعت ایجاد میکند.
کریستو و ژانکلود (Christo & Jeanne-Claude)
این زوج هنرمند بلغاری-فرانسوی با پروژههای عظیم و موقت خود شناخته میشوند. یکی از معروفترین آثارشان جزایر احاطهشده (Surrounded Islands) بود که در سال ۱۹۸۳ در فلوریدا اجرا شد. آنها جزایر طبیعی را با پارچههای صورتی غولآسا پوشاندند و نگاه تازهای به چشمانداز طبیعی ایجاد کردند.
احمد نادعلیان (Ahmad Nadalian)
هنرمند معاصر ایرانی که لندآرت را به شیوهای بومی در ایران گسترش داد. اثر شناختهشدهی او فرش جزیره هرمز است که با استفاده از خاکهای رنگی جزیره ساخته شد. یا غلطکهای حجاری شده که درر سواحل بر روی شنها نقش ایجاد میکردند. نادعلیان در کارهایش بر پیوند میان فرهنگ، محیط زیست و بازآفرینی حیات اجتماعی تأکید دارد. آثار او نمونهای از لندآرت ایرانی با هویت محلی و پیامهای جهانی است.
نتیجهگیری
لندآرت هنری است که به ما یادآوری میکند زیبایی و معنا در ماندگاری مطلق نیست، بلکه در تغییر، تعامل و همزیستی با طبیعت معنا پیدا میکند. این هنر فرصتی فراهم میسازد تا نوآوری، خلاقیت و محیط زیست در یک نقطهی مشترک گرد هم آیند. مرکز نوآوریهای نرم نیز میتواند با الهام از این رویکرد، فضایی تازه برای گسترش هنرهای محیطمحور و خلاقیتهای نوین بیافریند.
کافه نیست راهبر مرکز نوآوریهای نرم پارک علم و فناوری یزد بوده و متعلق به گروه شسرپ است. تمامی حقوق آن در اختیار این گروه بوده و منافع آن در راستای اهداف آموزشی و کارآفرینی اجتماعی صرف خواهد شد.